“Thánh địa” cuối cùng của cải lương

Rạp Hưng Đạo: Nơi thay thế “hàng không mẫu hạm”

Trước 1975, nổi danh về cải lương, được khán giả nhớ tên ở Sài Gòn phải kể đến các rạp Nguyễn Văn Hảo, Quốc Thanh, Hào Huê, Thủ Đô, Olympic, Cây Gõ, Gia Định. Còn rạp Hưng Đạo, tuy là rạp hạng A, nằm ở trung tâm Sài Gòn, là nơi đoàn cải lương lừng lẫy Thanh Minh Thanh Nga từng bám trụ nhưng dân mê cải lương xưa lại không mấy ấn tượng. Tuy nhiên, kỷ niệm về nơi này vẫn tràn đầy trong ký ức của các nghệ sĩ, ký giả, soạn giả cải lương kỳ cựu.

Nhà thơ - soạn giả Kiên Giang nhớ lại: Nếu nói về đoàn Thanh Minh Thanh Nga người ta hay nhắc đến rạp Nguyễn Văn Hảo (rạp Công Nhân trên đường Trần Hưng Đạo ngày nay, có từ khoảng năm 1948) là điểm diễn chính của đoàn những năm 1950-1960. Rạp Nguyễn Văn Hảo lúc đó được gọi là “hàng không mẫu hạm” với sức chứa hơn 600 khán giả - thuộc loại rạp lớn nhất Sài Gòn thời bấy giờ. Sau đó rạp Hưng Đạo được xây mới, qua mặt rạp Nguyễn Văn Hảo về độ lớn, sự hiện đại.

Còn ký giả kịch trường Tần Nguyên kể: Rạp Hưng Đạo hồi đó nằm trong cụm rạp quận nhì (tức quận 1 hiện nay), là cụm rạp hạng sang, chỉ những đoàn cải lương đại bang như Thanh Minh Thanh Nga, Út Bạch Lan - Thành Được… mới mướn nổi. Cụm rạp này gồm Nguyễn Văn Hảo - Trần Hưng Đạo - Aristo (tức khách sạn New World ngày nay) tạo nên điểm cà phê cải lương nổi tiếng. Nghệ sĩ, ký giả kịch trường, bầu gánh dưới tỉnh lên, khán giả muốn xem mặt nghệ sĩ đều tụ về đây với bao nhiêu là câu chuyện, tin tức.

Nhiếp ảnh kịch trường Huỳnh Công Minh cho biết từ năm 1960 đến 1961 ông đã chụp ảnh giải Thanh Tâm phát cho hai nghệ sĩ Bích Sơn và Ngọc Giàu tại rạp Hưng Đạo. Rạp hát này cũng là nơi khai trương những vở cải lương nổi tiếng của bộ đôi soạn giả Hà Triều - Hoa Phượng và đoàn Thanh Minh Thanh Nga như Con gái chị Hằng, Nửa đời hương phấn… Nghệ sĩ Bảo Quốc, con trai bà bầu Thơ của đoàn Thanh Minh Thanh Nga, bồi hồi nhớ: “Năm 1965-1966, đoàn Thanh Minh Thanh Nga gần như dời hẳn từ rạp Nguyễn Văn Hảo về Hưng Đạo, ký hợp đồng diễn thường trực. Tôi diễn và nổi danh từ những vở tuồng nơi rạp này. Tôi gặp bà xã và nên vợ nên chồng cũng nơi rạp này…”.

HÒA BÌNH

Rạp Hưng Đạo không bị cuốn trôi, biến mất theo sự thay đổi của đời sống xã hội như một số rạp cải lương khác do sở quản lý ngành văn hóa tại TP.HCM qua từng thời kỳ đã giao rạp cho Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang quản lý từ năm 1978. Không bàn việc quản lý rạp đã tốt hay chưa, song chính việc giao rạp cho đơn vị chuyên ngành này đã giữ rạp Hưng Đạo sót lại cho cải lương trong bao thăng trầm khủng hoảng. Khi Sài Gòn - TP.HCM gần như còn lại đoàn cải lương duy nhất là Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang thì rạp hát cải lương cuối cùng cũng sống sót với nhà hát trong vòng tay bao cấp của nhà nước.

Đây là nơi đã diễn ra các hoạt động sân khấu quan trọng sau 1975 như: liên hoan sân khấu mùa thu 1998; các kỳ hội diễn cải lương chuyên nghiệp toàn quốc các năm 2000, 2005 và 2009.

Suất cải lương cuối cùng tại rạp Hưng Đạo đã diễn ra vào tối 25-9 với lượng khán giả gần kín khán phòng. Ngày 30-9 là cột mốc cuối cùng Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang chấm dứt mọi hoạt động tại rạp Hưng Đạo để nơi này chờ đập bỏ, xây mới trong thời gian dự kiến hai năm. Mọi hoạt động của rạp Hưng Đạo trong thời gian này dời về rạp Thủ Đô ở quận 5, TP.HCM.

Ông Phan Quốc Hùng - Giám đốc Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang cho biết: “Trung tâm nghệ thuật cải lương Hưng Đạo dự kiến xây mới gồm bảy tầng, với các công trình chính: Sân khấu chính với khoảng 700 ghế ngồi; Sân khấu thử nghiệm với 300 ghế ngồi; Phòng thu, phòng thư viện trưng bày băng đĩa, tư liệu cải lương. Hiện kinh phí trọn gói cả trang thiết bị được phê duyệt là 59 tỉ đồng. Trước mắt, chúng tôi chấp hành nhưng trong thời gian thi công sẽ nỗ lực để có thêm kinh phí nếu yêu cầu về một nhà hát biểu diễn hiện đại cần phải thêm nhiều kinh phí hơn”.