Lễ hội Đền Trần: Kịch bản mới, nỗi lo cũ

Ngày 14 tháng Giêng âm lịch tới, Lễ hội Đền Trần sẽ chính thức khai hội. Đây cũng là năm đầu tiên lễ hội này được thực hiện theo kịch bản mới. Lãnh đạo thành phố Nam Định, đơn vị được giao nhiệm vụ tổ chức lễ hội, đã đưa ra nhiều giải pháp cho mùa lễ năm nay.

Giá trị ấn bị khuếch trương

Trước thời điểm “chốt” phương án tổ chức Lễ hội Đền Trần năm 2012, Viện Văn hóa Nghệ thuật VN - đơn vị được giao nhiệm vụ tìm phương án chuẩn để tổ chức lễ hội này - đã phải tổ chức một cuộc hội thảo quy mô lớn tại TP Nam Định vào tháng 7-2011 với sự tham gia của các chuyên gia, người dân, cán bộ địa phương và đại diện dòng họ Trần.

Tuy nhiên, tại cuộc hội thảo đó, những câu hỏi về nguồn gốc cũng như những bất cập của lễ hội vẫn khiến cho hội thảo không tìm được tiếng nói chung. Những người đại diện dòng họ Trần và người dân địa phương nơi đền tọa lạc vẫn bảo vệ luận điểm về tính thiêng liêng cũng như nguồn gốc của lễ hội. Trong khi đó, hai nhà nghiên cứu về khảo cổ học và Hán Nôm là TS Nguyễn Hồng Kiên (Viện Khảo cổ học) và ông Nguyễn Xuân Diện (Viện Nghiên cứu Hán Nôm) cho rằng việc khai ấn xưa nay chưa có nguồn gốc cụ thể, hiện chưa có sử sách nào ghi lại. Đến nay, tính linh thiêng của chiếc ấn trên vẫn chưa được chứng minh rõ ràng.

Hội thảo trên cũng như những hành động liên tiếp của các cơ quan quản lý trong năm 2011 nhằm tìm giải pháp cho Lễ hội Đền Trần xuất phát từ thực tế bát nháo tại khu vực đền Trần lúc khai ấn năm qua. Khi đó, khoảng 100.000 người tham dự cố gắng chen lấn, vượt qua hàng rào ngăn cách, thậm chí dỡ cả mái nhà và xô đẩy lực lượng bảo vệ trên 2.000 người được bố trí thành năm vòng kiểm soát, tìm mọi cách để có trên tay một chiếc ấn để cầu may với hy vọng được thăng quan tiến chức.

Chen lấn giành giật lá ấn. Ảnh: V.THỊNH

Trước tình trạng hỗn loạn kể trên, nhiều chuyên gia đã lên tiếng cảnh báo về một trào lưu tâm linh sai lầm của người dân. Ông Nguyễn Quốc Tuấn - Phó Viện trưởng Viện Tôn giáo khi trao đổi với Pháp Luật TP.HCM còn cho rằng đó là một sự hỗn loạn tâm linh.

Ông Lương Hồng Quang, Phó Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật VN, lại cho rằng sự “phình to” của Lễ hội Đền Trần bắt nguồn từ những cách hiểu sai lệch về chiếc ấn. Trên cơ sở tham vấn các chuyên gia về ấn chương, ông Quang cho biết: “Chiếc ấn đền Trần hoàn toàn là chiếc ấn dân gian, ban đầu chỉ có ý nghĩa cầu an, cầu lộc nhưng không hiểu vì lý do nào lại được khuếch trương lên với một giá trị ảo mới”. Cũng theo ông Quang, trong số những nguyên nhân dẫn đến cách hiểu sai này, bên cạnh nhận định chưa đúng của một số nhà khoa học còn có một phần lỗi của truyền thông.

Kịch bản mới

Liên quan đến Lễ hội Đền Trần, ngày 17-1-2012, UBND TP Nam Định đã tổ chức họp báo công bố về việc tổ chức lễ hội trong năm nay. Bà Cao Thị Tính - Phó Chủ tịch UBND TP Nam Định cho biết: “Số lượng lá ấn phát ra tại Lễ khai ấn Đền Trần 2012 sẽ không hạn chế và phục vụ tối đa nhu cầu của người dân cho tới hết tháng Giêng”. Khác với mọi năm, Lễ hội Đền Trần 2012 sẽ không phát ấn cho người dân vào đêm 14 tháng Giêng mà chỉ tổ chức các nghi lễ rước kiệu ấn, khai ấn nghi thức trong đền. Việc phát ấn sẽ được tổ chức từ 7 giờ sáng hôm sau cho đến hết tháng Giêng và người nhận ấn không phải trả tiền.

Chất liệu ấn thay vì bằng lụa như các năm trước sẽ thống nhất một loại bằng giấy để đảm bảo tiết kiệm và không gây ô nhiễm môi trường. Để tránh tình trạng người dân phải chen nhau xin ấn, trong khu vực đền, ban tổ chức sẽ chia thành năm điểm phát ấn. Năm nay, ban tổ chức sẽ không làm lồng sắt như năm 2011 để tránh gây phản cảm.

Trước đó, tại buổi làm việc với lãnh đạo địa phương vào ngày 15-1, ông Huỳnh Vĩnh Ái - Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL đã yêu cầu địa phương kiên quyết tổ chức Lễ khai ấn Đền Trần theo đúng phong tục tập quán xưa. Đồng thời, ban tổ chức lễ hội phải bố trí hòm công đức ở các vị trí để người dân tùy tâm đóng góp chứ không được thu tiền khi phát ấn. Ban tổ chức sẽ công bố công khai số tiền thu được từ lễ hội năm nay với sự tham gia kiểm tra của Phòng Tài chính TP...

Mô hình mới được kỳ vọng như một giải pháp hữu hiệu để Lễ hội Đền Trần năm nay tránh được cảnh hỗn loạn. Dù vậy, nhiều câu hỏi vẫn được đặt ra trước ngày khai hội như liệu tâm lý có được ấn vào ngày thiêng, giờ thiêng có khiến cho lượng người vẫn dồn ứ vào một thời điểm nhất định hay sự tràn lan của ấn giả khi ấn năm nay chỉ được làm trên giấy, thay vì vải lụa như trước…

VIẾT THỊNH