Cải cách tuyển sinh, đi lòng vòng!

Mặc dù bản thân các thí sinh và gia đình các em thở phào nhẹ nhõm bởi đã vượt qua kỳ thi một cách suôn sẻ (kết quả thì hồi sau hãy tính) nhưng một câu hỏi vẫn được đặt ra: Liệu có cần thiết phải có cả hai kỳ thi quốc gia tổ chức liền nhau, cùng gây tốn kém cả về sức lực, tiền bạc cũng như thời gian?

Pháp Luật TP.HCM trân trọng giới thiệu bài phân tích của TS Vũ Thị Phương Anh, Giám đốc Trung tâm Khảo thí và Đánh giá chất lượng đào tạo, ĐH Quốc gia TP.HCM, xung quanh vấn đề này.

Tổ chức kỳ thi tuyển sinh ĐH “ba chung” như hiện nay, trong khi đã có một kỳ thi tốt nghiệp THPT cũng được tổ chức ở cấp quốc gia, liệu có cần không? Đó là một câu hỏi đã được dư luận trong nước đặt ra từ nhiều năm nay.

Hai kỳ thi quốc gia: Quá tốn kém!

Câu trả lời chính thức của Bộ GD&ĐT rất rõ ràng: Cho đến năm 2011 này, kỳ thi tuyển sinh ĐH vẫn chưa thể bỏ được. Cần nhắc lại rằng chính Bộ đã đề ra kế hoạch bỏ kỳ thi tuyển sinh ĐH vào năm 2010. Lý do khiến kế hoạch này chưa thể thực hiện, theo Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển (trong một bài trả lời VnExpress năm 2009), là: Bỏ thi tuyển sinh ĐH là một chủ trương lớn, cần có thời gian để đạt sự đồng thuận cao của xã hội; ngoài ra, bản thân Bộ cũng cần thời gian để chuẩn bị cho sự thay đổi nói trên.

Điều đáng nói là cách làm hiện nay của Bộ cũng không đạt được sự đồng thuận cao của xã hội. Mặc dù vẫn tồn tại nhiều quan điểm khác nhau về kỳ thi tuyển sinh nhưng hầu như mọi người đều đồng ý là việc tổ chức hai kỳ thi quốc gia liền nhau như hiện nay vừa trùng lắp không cần thiết, vừa quá tốn kém. Trong hai kỳ thi ấy, tốt nhất chỉ nên giữ lại một. Đó cũng là mục đích của việc cải cách thi cử mà ngành giáo dục đã đặt ra cách đây vài năm.

Phụ huynh cùng thí sinh vất vả trong những ngày thi ĐH  vừa qua. (Ảnh chụp tại Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (TP.HCM)) Ảnh: HTD

Thi tốt nghiệp THPT phải thực chất

Lật lại đề án cải cách thi cử với mục tiêu chỉ còn một kỳ thi quốc gia vào năm 2010 (nay đã quá hạn), ta thấy những yếu tố hoàn toàn phù hợp với các nền giáo dục tiên tiến đã từng được đề xuất.

Một là, chỉ giữ lại một kỳ thi quốc gia; kỳ thi đó sẽ là kỳ thi tốt nghiệp THPT. Thí sinh sẽ dự thi tám môn trong chương trình học và đa số các môn thi sẽ áp dụng hình thức trắc nghiệm. Vì đây là kỳ thi tốt nghiệp nên yêu cầu của kỳ thi cần vừa sức, nghĩa là thí sinh chỉ cần đạt mức trung bình thì đã có thể đậu, mặc dù để đạt điểm cao vẫn sẽ không dễ dàng.

Hai là, kết quả thi tốt nghiệp THPT sẽ là một yếu tố quan trọng để xét tuyển vào ĐH nhưng không bắt buộc phải là yếu tố duy nhất. Không loại trừ việc các trường ĐH tổ chức thêm một kỳ thi riêng nếu thấy cần thiết.

Nếu thực hiện đúng như trên, kỳ thi tốt nghiệp THPT sẽ có vai trò tương tự với kỳ thi tú tài trước năm 1975 (kết quả thi tú tài thời ấy được phân thành năm hạng: tối ưu, ưu, bình, bình thứ, thứ). Kết quả của kỳ thi này được sử dụng để xét tuyển vào ĐH đối với những trường thuộc loại “ghi danh” (ví dụ như ĐH Văn khoa, ĐH Khoa học) hoặc là điều kiện để dự thi ĐH ở những trường có tổ chức kỳ thi riêng (như ĐH Sư phạm, ĐH Y).

Đề án này khi đưa ra lấy ý kiến góp ý đã vấp phải một số ý kiến không đồng thuận, như Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển đã nêu ở trên. Thực ra, có nhiều điều tranh cãi chỉ xoay quanh là những vấn đề kỹ thuật cụ thể và có thể điều chỉnh dễ dàng khi triển khai. Mối quan tâm lớn hơn của xã hội vào thời điểm ấy, cũng như bây giờ, là chất lượng của kỳ thi tốt nghiệp. Một tiền đề quan trọng để thực hiện cải cách tuyển sinh vì vậy đã được đặt ra, đó là: Chỉ bỏ thi ĐH sau khi đã tổ chức được kỳ thi tốt nghiệp THPT nghiêm túc và đúng thực chất.

Chìa khóa nằm trong tay Bộ GD&ĐT!

Ngay từ năm 2007, ngành giáo dục Việt Nam đã chịu đau để thực hiện một kỳ thi tốt nghiệp theo hướng thực chất và chấp nhận một tỉ lệ tốt nghiệp khá thấp nhưng vẫn được xã hội ủng hộ. Tiếc thay, vì nóng vội và sợ sức ép của dư luận, chúng ta đã vội vã thay đổi mỗi khi có ý kiến trái chiều, khiến cho việc tổ chức kỳ thi không năm nào hoàn toàn giống với năm nào. Vì vậy, tỉ lệ tốt nghiệp của các năm cũng không hoàn toàn so sánh được với nhau. Để giờ đây, dư luận lại có quyền nghi ngờ chất lượng của kỳ thi, khi tỉ lệ thi tốt nghiệp năm 2011 đã trở về tương đương với mức trước cải cách.

Phải chăng chúng ta đã đi một vòng để trở về đúng chỗ cũ? Theo tôi, mọi việc không hẳn là như thế. Những nỗ lực cải cách của ngành giáo dục trong những năm qua chắc chắn đã có những tác dụng của nó. Chính vì đã có những kinh nghiệm - cả tốt lẫn xấu - cũng như rất nhiều tranh luận nên xã hội đã hiểu rõ hơn về yêu cầu của các kỳ thi khác nhau, cũng như vai trò của thi cử tại Việt Nam như một phần của nỗ lực nâng cao chất lượng giáo dục.

Chỉ có điều, những cải thiện đang diễn ra quá chậm chạp, trong khi đòi hỏi của thực tế vô cùng ráo riết. Giờ đây, có lẽ đã đến lúc chúng ta phải nhanh chóng áp dụng những giải pháp đã được đề ra trong đề án cải cách tuyển sinh với những lộ trình và bước đi cụ thể đã được xây dựng sẵn.

Công việc chắc chắn sẽ rất nhiều và không hề dễ. Nhưng chắc chắn chúng ta sẽ thực hiện được với một điều kiện: Bộ dứt khoát không bao biện, làm thay cho cấp dưới, mạnh dạn trao thêm quyền cho các địa phương trong việc tổ chức các kỳ thi tốt nghiệp quốc gia (thi chung ngày, sử dụng chung đề thi và áp dụng quy trình chung của Bộ) và trả lại quyền tự chủ trong tuyển sinh cho các trường ĐH.

Đến khi nào thì Bộ GD&ĐT hoàn toàn sẵn sàng để thực hiện sự trao quyền này? Câu trả lời xin được nhường lại cho các vị có trách nhiệm của ngành giáo dục.

TS VŨ THỊ PHƯƠNG ANH